Basın tarihimizden 1950 seçimleri...

Seçim atmosferini yaşadığımız şu günlerde, 2015 yılı Türkiye'sinden, 1950'li yıllarda demokrasi tarihimizin miladı sayılan seçimlerine dönüp baktık.

14 Mayıs... Cumhuriyet dönemindeki ilk iktidar değişikliğinin 65'inci yıldönümünü idrak ettiğimiz 2015 yılında olayla ve olgulara baktığımızda 14 Mayıs 1950 tarihini ülkemizde demokrasiye kapı aralanan bir gün olarak da ele almak mümkün.  Biz de bu vesileyle 7 Ocak 1946'da Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından kurulan ve 1950 seçimlerinde "Yeter söz milletin" sloganıyla iktidar olan Demokrat Parti ile  “tek parti” dönemine veda eden dönemin Cumhuriyet Halk Partisi arasındaki 1950’deki seçim yarışını ve 1950’li yıllarda Türk basınında yer alan siyasi partilerin seçim kampanyalarını ve seçimlerle ilgili çıkan haberleri bu sayımızda irdelemeye çalıştık.

BUGÜNDEN DÜNE BAKINCA

Bir seçim dönemine ilişkin o günlerin nabzını yoklamak için basın önemli bir kaynak niteliğindedir. Biz de o dönemde Türk basınında çıkan yazılar ve yorumlar ile 1950 seçimlerine 2015 Türkiye’sinden seçimlerin yaklaştığı bir dönemde bakmaya çalıştık. Dönemin gazetelerinde arşiv taraması yaptığımızda; basının seçimlerde önemli bir rol oynadığını, bazı gazetelerin doğrudan tek parti iktidarının propagandasını yaptığını, bazılarının da Demokrat Parti’nin yayın organı gibi çalıştığını gözlemledik.

Seçimlerin yaklaştığı şu günlerde eski seçimlerden ve anılarda kalanlardan bahsetmemek olmaz. 1950 seçimlerindeki sağlık, eğitim, ekonomi ve kalkınma içerikli propaganda vaatleriyle örülü siyasal kampanyaları 2015 Türkiye’si ile dönemler arasındaki koşulların farklılığı da baz alarak kıyaslamaya çalıştık.

Mümkün olduğu kadar fazla oy alma sanatı olan siyaset öyle bir şey ki her seçim öncesi o seçimin o ana kadar olan en hayati seçim olduğu vurgusu yapılır. 2015 Milletvekili Genel Seçimleri için de Türkiye’nin kaderini belirleyici bir seçim olduğu dile getiriliyor. Bu duruma iletişim bilimi açısından bakacak olursak 1950 seçimlerini incelediğimizde günlük hayatımızın bir parçası haline gelen siyasi mesajlar yoluyla seçmenlerin etkilenmeye çalışıldığına bundan 65 yıl öncesinde de tanık olduk.

TÜRK SİYASİ HAYATINDA YENİ BİR DÖNEM

Türkiye, siyasi tarihindeki seçim yoluyla ilk iktidar değişikliğini 1950 seçimleri sonunda Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle yaşadı. Basın Hayatı’nın bu sayısında önemli anların yaşandığı 1950’li yılları anlatmaya ve anlamaya çalışacağız. Türkiye ve dünya için 1950’ler önemli olayların yaşandığı yıllardı. Türkiye 1950 ile birlikte büyük bir değişimi yaşamaya başlarken bu durum dünya için de pek farklı değildi. İnsanlığın uzay yarışının başlangıcına tanık olduğu, İkinci Dünya Savaşı sonrasında yeni kutuplaşmalarla birlikte gergin günlerin yaşandığı, insanlığın büyük savaşın yarattığı travmayı üzerinden atma çabasıyla yöneldiği moda, sanat, spor ve teknoloji büyük bir ilgiye hedef olacak ve dünya büyük bir değişimi yaşayacaktı.

1950 seçimleriyle ilgili haberleri incelerken dönemin iç ve dış konjonktürlerini göz ardı etmemek gerekir. 1950’ler kurucu vesayete ara verilen , tek partili hayatın sona erdiği, Türk siyasi hayatında yeni bir dönemin başladığı zamana denk geliyordu. İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan iki kutuplu dünyada tercihini Batı bloğundan yana kullanan Türkiye bazı yükümlülükleri böylece yerine getirmek zorunda kaldı. Batı dünyasına ancak çok partili demokrasiyle entegre olma zorunluluğu çok partili siyasal rejimi gerekli kılıyordu. Her ne kadar 1924 ve 1930’da Türkiye iki kez çok partili hayata geçmek için kâğıt üzerinde bir deneyim yaşamışsa da, 1930’dan sonra iktidarı elinde bulunduran CHP devletle özdeşleşerek  1950 yılına kadar ülkeyi yönetmişti.
Hem Türkiye, hem de dünya için gerilimle başlayan bir yıl olan 1950’de Türk siyasi hayatında yeni bir dönem başladı. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na girmemesine rağmen savaşın yaydığı etkiler ülkemizi fazlasıyla etkiledi. Ülkede mal kıtlığı arttı, yeni vergilerle yoksul halk ezildi, Milli Korunma Kanunu ile yokluğun ve fakirliğin galebe çaldığı bir atmosferde Türkiye 1950 seçimlerine girdi.

BEYAZ DEVRİM

14 Mayıs 1950 tarihinde ilk kez yapılan tek dereceli, gizli oy ve açık tasnif sisteminin uygulandığı seçimin sonucunda siyasi iktidar el değiştirdi. Ülkemizin yakın tarihimize kadar her on yılda bir darbe olan bir ülke imajını kazandığı iktidar değişikliğine kapı aralayan 1950 yılı dikkatle incelemeye değer bir zamandır. 1950 seçimleri Türk siyasi hayatında bazıları tarafından “Beyaz Devrim” olarak da adlandırılmaktaydı. Yıllar boyunca ülkeyi kendi otoritesiyle yöneten CHP yerini DP’ye bıraktı, Türkiye’de iktidar ilk kez seçim yoluyla el değiştirdi.
Seçimler öncesinde Demokrat Parti’nin programında liberalizmin ve demokrasi öğelerinin ağırlığı dikkat çekiyordu. Liberalizm, özgürlükler ve ekonomik alanlarda öne çıkmaktadır. Temel hak ve özgürlüklerin kazandırılması, dernek kurma hürriyeti özgürlükler açısından ele alınırken iktisadi açıdan ise liberalizm özel kuruluşların teşvik edilmesi ve desteklenmesini öngörüyordu. DP’nin kuruluş amaçlarından olan demokrasi ilkesi parti programının asıl amacını oluşturmakta, bu amaç doğrultusunda parti programında, tek dereceli serbest seçim yapılması ve halkın devlet yönetimine katılması hedefleniyordu.
1950 seçimleri öncesinde 1946 seçimlerindeki şaibeleri gündeme getiren ve bu konuda etkin bir propaganda faaliyeti yürüten Demokrat Parti, 16 Şubat 1950'de gizli oy, açık tasnif ve yargı denetimini kabul eden seçim yasasının kabul edilmesiyle 14 Mayıs 1950 seçimlerinin akabinde iktidara geldi. 14 Mayıs 1950 günü yapılan seçimlerle Türkiye'de 27 yıllık tek parti devrini sona erdi. 1923'ten beridir tek başına ülkeyi idare eden CHP iktidarı DP’ye devretti.

SEÇİM SONUÇLARI

Şimdiki adı Türkiye İstatistik Kurumu olan Devlet İstatistik Enstitüsü’nün rakamlarına göre, katılım oranı %89.3 olan 14 Mayıs 1950 seçimlerinin sonuçları şöyleydi:
CHP %39,9 oy ile 69 milletvekili çıkardı. DP %53,3 oy oranı ile 408 milletvekili çıkardı. MP ise %3.1oy oranı ile 1 milletvekilliği kazanırken, toplam oyları %4.8 olan bağımsızlardan 9 tanesi milletvekili seçildi.

MENDERES DP'YE GENEL BAŞKAN OLDU
Atatürk'ten sonra 11,5 yıldır cumhurbaşkanlığı görevinde bulunan İsmet İnönü artık ana muhalefet lideriydi.
22 Mayıs 1950 günü TBMM’nin açılmasıyla Refik Koraltan başkanlığa seçildi. Ardından yapılan cumhurbaşkanlığı oylamasında DP Genel Başkanı, İzmir milletvekili Celâl Bayar 453 milletvekilinin katıldığı oylamada 387 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. Hükümeti kurmakla DP Aydın Milletvekili Adnan Menderes görevlendirildi. Aynı gün Menderes kendisinin ilk cumhuriyetin 19.hükümetini kurdu. 2 Haziran'da da güvenoyu aldı. 9 Haziran 1950'de DP Genel İdare Kurulu Adnan Menderes'i genel başkanlığa seçti.

Hem Türkiye, hem de dünya için gerilimle başlayan bir yıl olan 1950'de Türk siyasi hayatında yeni bir dönem başladı.

GAZETELERİN YAYIN POLİTİKASI

Dönemin önemli gazetelerine baktığımızda; yayın politikasını CHP’nin yarı resmi gazetesi olarak sürdüren, CHP’nin lehine partiyi ve partinin faaliyetlerini öven haberler yapan DP’ye muhalif eleştiriyle haberlerinde yer veren Ulus gazetesi bunlardan birİydi.

Bir diğer önemli gazete olan Zafer gazetesi ise DP’nin yayın organı olarak hayatına devam eden CHP karşıtı haberleriyle bilinen bir gazeteydi.

Vatan gazetesi ise 1945-1950 döneminde ve sonraki 1950-1954 seçimlerinde DP’yi desteklemişti. DP muhalefetinin ilk yıllarında parti yöneticilerinin yazılarını yayımlayan Vatan, DP’yi iktidar yıllarında da desteklemiş ve onlara sütunlarını açmıştı. Ancak Vatan DP’yi destekleyen bir yayın siyaseti gütmüşse de, DP’nin yayın organı Zafer’den ve hatta CHP’nin yayın organı Ulus’tan farklı bir kimliğe sahip bir gazete olarak öne çıkıyordu. “Doğruya doğru, eğriye eğri” sloganı ile çıkan ve yayın politikasını inkılaplara bağlı, ileri fikirli, uyanık okuyucuların gazetesi” olarak tanımlayan Vatan, kurucusu ve başyazarı Ahmet Emin Yalman’ın fikirleri doğrultusunda bir yayın siyaseti yürütmüş, 1950 ve 1954 seçimlerinde DP’yi desteklemesine rağmen, sonraki süreçte DP’ye muhalefet etmişti.

AHMET EMİN YALMAN'IN "BİR DOĞUM GÜNÜ HEDİYESİ"

O dönemde Cumhuriyet gazetesine baktığımızda CHP’ye yakın bir duruş sergilemesine karşın Ulus gazetesinden farklı olarak hem CHP’yi hem de DP’yi eleştiren ve öven haberlere sayfalarında yer vermişti.
Vatan gazetesi seçimleri, demokrasinin yerleşip gelişebilmesi ve istikrarlı bir idarenin temelinin atılması için ciddi bir aşama olarak görmüştü. “Bir Doğum Günü Hediyesi” başlıklı 8 Mayıs 1950 tarihli yazısında Ahmet Emin Yalman şöyle demektedir:  “Ben 14 Mayıs’ta doğdum. Seçimlerin bugüne düşmesine seviniyorum. Eğer bu seçimler Türk milletinin tam bir dürüstlük içinde iradesini belli etmesine ve bu sayede istikrarlı bir idarenin temeli atılmasına imkân verirse ben çok değerli bir doğum günü hediyesi elde etmiş olacağım, bütün mücadele hayatımın neticesinde beklediğim büyük mükâfata kavuşacağım.”

MANŞETLER KIZIŞIR

Seçimin yapılacağı 14 Mayıs gününe yaklaşıldığı günlerde Vatan’ın manşetleri ve bunların içeriği incelendiğinde, CHP aleyhine bir takım iddiaların sıklıkla yer aldığı dikkat çekmekteydi. 10 Ocak 1950 tarihli Vatan gazetesinde “CHP Dini Siyasete Alet Etmektedir” , 16 Şubat 1950 “CHP’lilerin Dövdüğü Demokrat”,  20 Mart 1950 tarihli “DP’lilere Baskı Başladı” başlıklı yazılar bunlardan bazılarıydı. “Mecliste Süratle Çıkarılan Kanunlar” başlığı altındaki imzasız yazıda, CHP’nin seçim öncesinde kendisine taraftar toplamak adına büyük süratle yeni kanunlar çıkardığından, yeni Toprak Kanunu Tasarısı’nın bu amaçla hazırlandığından bahsediliyordu. Hükümetin daha önce çıkarmış olduğu bazı kanunların uygulamada yarattığı hoşnutsuzlukları giderme çabası içerisinde olduğu belirtilirken, Orman Kanununu değiştirecek tasarı da bu çerçevede değerlendiriliyordu. Yazının devamında CHP’nin güttüğü hedefin bu kanunlar aracılığıyla geniş kitlenin memnun edilmesi ve seçimlerde partiye taraftar kazandırılması olduğu söyleniyordu.

Seçim tarihinin giderek yaklaştığı, partiler arası mücadelenin giderek kızıştığı Mart ayında, partileri programlarındaki iktisadi esaslar açısından karşılaştıran yazıların çokluğu dikkat çekmekteydi. Bu yazılarda genel anlamda Halk Partisi’nin iktisadi ve mali açıdan plansızlığı ve iktisadi alanda devletçiliği eleştirilerek liberal ekonomi savunuluyordu. Vatan gazetesinin 6 Mart 1950 tarihli Osman Nuri Bayman imzalı “Partilerimizin Programlarındaki İktisadi ve Mali Esaslar Nelerdir?”, 7 Mart 1950 tarihli  Adnan Adıvar imzalı “Partilerin Seçim Beyannameleri”, 8 Mart 1950 tarihli Kemal Tosun imzalı “Kalkınmanın Temel Şartı: İktisadi Zihniyet”,  18 Mart 1950 tarihli Osman Nuri Bayman imzalı “Üç Partinin Devlet Müdahalesi Bahsindeki Düşünüşleri Nasıldır?” yazıları bunlardan bazılarıydı.

1950 seçimlerini, “Türk milletinin vasilik ve kırtasiyecilik zihniyetine karşı kazandığı zafer” olarak 22 Haziran 1950 tarihinde gazetede yazdığı yazıda niteleyen Ahmet Emin Yalman’ın Vatan gazetesi sonraki dönemde Demokrat Parti yönetimine karşı durdu.

1950 seçimlerini, “Türk milletinin vasilik ve kırtasiyecilik zihniyetine karşı kazandığı zafer” olarak niteleyen Ahmet Emin Yalman’ın başyazarlığını yaptığı Vatan gazetesinin 1950 yılının Mayıs ayı baskılarındaki bazı manşetleri: 
1 Mayıs 1950 “Partiler arasında mücadele kızışıyor, İktidar şiddetle tenkid edildi.”
3 Mayıs 1950 “Demokrat Partinin seçim beyannamesi, Parti beyannamesinde iktisadi meseleler inceleniyor”, “C.H.P. nin ekalliyetler içinde propagandası,”
4 Mayıs 1950 “İnönü’nün İzmir’de gazetecilerle konuşması, ‘Seçimlerin neticesi ne olursa olsun kadere boyun eğmek lazım’”
5 Mayıs 1950 “14 Mayıs bir hesap günüdür”
6 Mayıs 1950, “Bir Demokrat, bir C.H.P. li müfrit tarafından öldürüldü”
7 Mayıs 1950 “Erim’in Herekede D.P. ye hücumu”

8 Mayıs 1950, “Yurtta seçim mücadelesi kızıştı”
10 Mayıs 1950 “Seçim yaklaştıkça baskı haberleri gittikçe artıyor”
11 Mayıs 1950, “Seçim gününün sükûn içinde geçmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında Vilâyetin tebliği”
12 Mayıs 1950, “Vatandaş seçimin huzur içinde geçmesini bekliyor”
14 Mayıs 1950, “Bütün yurtta seçmen adedi 9 milyona yaklaşıyor”
15 Mayıs 1950, “Demokrat Parti bütün yurtta büyük farkla başta geliyor”
16 Mayıs 1950 “D.P. kahir ekseriyetle kazandı”

CHP'NİN REHAVETİ

Seçimler yaklaştıkça yoğunlaşan propaganda faaliyetlerinde iktidar yarışı iki parti arasında yaşanıyordu. İktidarın en büyük adayı olan CHP ve DP arasındaki seçmene yaklaşım tarzları da farklılıklar gösteriyordu. Dönemin basınına baktığımızda cumhuriyetin kurucusu olan iktidar partisi CHP’nin DP’ye oranla daha fazla miting yapması beklenirken tam tersi bir durumla karşılaşıldığı görmekteyiz. Acaba bu denli özgüveni yüksek bir CHP ile karşılaşmamız 1946 seçimleri gibi bir müdahale beklentisinden mi kaynaklanıyordu? Seçim sürecini takip eden gazeteler CHP’nin propaganda faaliyetlerinde pek fazla etkin olmayı düşünmediklerini

söylüyordu.  Cumhuriyet gazetesinde 3 Mayıs 1950’de Necdet Evliyagil imzalı  "Terane" başlıklı yazı aynen şöyleydi:
"Demokratlar bütün ilçelerde, bucaklarda köylerde daima onların iktidar partisi mensuplarından daha cevval daha canlı oldukları seziliyor. Sık sık toplantılar tertip ediliyor, halkı başlarına topluyor ve propagandalarına devam ediyorlar. CHP'de ise bir nevi durgunluk bir nevi kendi kendine emniyet var. Senelerden beri faaliyette olan teşkilatlarının kudretine biraz fazla güveniyorlar. Bundan başka, propagandalarını da öyle pek bağıra bağıra yapmıyorlar. Teslim edersiniz ki çeyrek asırdır iktidarda bulunan bir partinin, memleketin bugün içinde bulunduğu durumda, bağıra bağıra propaganda yapması da hayli müşküldür."
Yine Cumhuriyet gazetesinin 30 Nisan 1950 tarihli "4 Senenin Bursa'da Yarattığı Eser" başlıklı yazısı şöyleydi:
"Halk Partisi propaganda savaşında cansız görünüyor. Rakip partiye nazaran daha yavaş hareket ediyor. Gerçi onlarda vakit vakit toplantılar yapmıyor değil. Lakin, çorbada bizim de tuzumuz bulunsun kabilinden. Acaba neden? Görünüşe göre Halk Partisi'nde halinden memnun, istikbalinden emin insanların durumu var gibi... Bir mecliste az konuşup purosunu tüttüren ve insana bıyık altından gülüyormuş hissini veren bir kalantor tasavvur ediniz! Teşbihte hata olmazsa, işte Halk Partisi!"

MÜFİDE DIBLAN HANIM BEYGİRE ATLAMIŞ KÖY KÖY DOLAŞIYOR

CHP’nin özgüveninin aksine DP, propaganda faaliyetlerini yoğunlaştırmış, seçmenlerle birebir iletişime geçmişti. Seçmenlere kendilerini tanıtan adaylara ilişkin Cumhuriyet gazetesinin

7 Nisan 1950 tarihli baskısında kadın bir DP'li adaya ilişkin Nadir Nadi’nin “Hatay’da Muhalefet” başlıklı şu yazısı yer almaktaydı:

"Buralarda Müfide Dıblan Hanım adında birçok erkeklere taş çıkartacak kudrette çalışkan bir Demokrat aday var. Beygire atladığı gibi köy köy dolaşıyor, teker teker her vatandaşın kalbini kazanmaya uğraşıyor. Bu gayretli adaya bilhassa köylü kadınlar hayran."

DP’nin çalışmaları sonucunda aldığı desteği gören bazı CHP’lerin bu duruma eleştirel yaklaştığına ilişkin 5 Mayıs 1950 tarihli Cumhuriyet gazetesinde  Adnan Aktan "Ordu'da CHP tam gaz' ile Çalışıyor" başlıklı yazısında şöyle diyordu:

"CHP şu ana kadar çok çalışmayı lüzumlu bile bulmuyordu; bu bir. Demokrat Partililerin kuvvetini umursamıyordu; bu iki. Nihayet bu yeni çeşit çalışma şekli, alışanlar cinsinden olmadığı gibi, alışkanlıkların da dışındaydı, oy dilenciliği de ne demekmiş? deniliyordu; bu da üç."
CHP’nin alışık olmadığı bu durumu 9 Mayıs 1950 tarihli Cumhuriyet gazetesinde “Moda Elbiseli Adaylar” yazısıyla Necdet Evliyagil şöyle yorumluyordu:

"Tokat'ta kaldığım müddet zarfında, bir tek D. Partili milletvekili adayına rastlayamadım, hepsi köyleri dolaşıyorlarmış. Bu arada, C. H. Partisinin adaylarından biriyle tanıştırıldım. İsviçre'de tahsilini yapmış, efendiden bir zat. Yalnız, bu aday İsviçre dağlarında geziye çıkan sportmenler gibi giyinmiş. Altları ızgaralı, deri ayakkabıları, golf pantolonu geniş omuzlu spor ceket ve kalın çerçeveli kar gözlüğü. Ayakkabılar o kadar ağır ki yürürken adeta zorluk çekiyor. Bizim köylünün, bu modern kıyafetli hatibi nasıl karşılayacağını merak etmedim desem yalan söylemiş olurum. Buna mukabil, D. Partili adaylar, ayaklarına çarık çekip köyleri dolaşıyorlarmış."

DP’ye göre ekonomik olanakları daha fazla olan CHP’nin zengin bir parti olduğuna ve maddi gücüne atıfta bulunan Ferdi Öner 7 Mayıs 1950 tarihindeki Cumhuriyet gazetesinde "CHP'nin Motörlü Kıt'aları” başlıklı yazısında aradaki farkı dile getiriyordu:

"CHP'liler vasıta bakımından diğer partililere nazaran büyük bir üstünlük sağlamaktadırlar. Şimdiye kadar geçip dolaştığım illerde ve ilçelerde motörlü vasıtaların çoğunu yüksek ücretlerle önceden angaje ettiklerinden diğer partileri bu işlerde tabiri marufıle 'yaya bırakmışlardır'. Ne de olsa zengin parti. Buna mukabil muhalefet partileri, bihassa Demokratlar, bütün imkan ve vasıtalarıyla adeta propaganda seferberliği ilan etmiş gibidirler. Motosiklet üzerinde, at sırtında, hatta deve hörgücünde o ilçeden berikine, öteki köyden öbürüne mekik dokuyorlar."

CHP gibi ekonomik gücü olmadığını kabul eden DP’nin stratejik hamlelerinden biri de maddi kaynak elde edebilmek amacıyla basın yoluyla duyurusunu yaptığı bir eşya piyangosudur. 7 Mart tarihli Zafer gazetesinde konuya ilişkin satırlar şöyledir:

"Vatandaş: Demokrat Partinin 7/Mayıs/1950 de çekilecek olan büyük eşya piyangosunun bir bileti için vereceğin bir lira ile hem bu zengin ikramiye listesinde şansını denemiş ve hem de asil Türk milletinin ve üyelerinin yardımından başka maddi kaynağı olmayan DEMOKRAT PARTİ'nin, önümüzdeki seçim mücadelesi masraflarını karşılamış olacaksın."

PARTİLERİN SEÇİM BEYANNAMELERİ

1950 seçimlerinde partilerin seçim beyannamelerine baktığımızda CHP 27 Nisan 1950’de açıkladığı seçim beyannamesinde tek parti döneminden farklılaştığına vurgu yapıyordu. Anayasadan altı okun çıkartılabileceğinin beyannamede yer alması dikkat çekiyordu.

Ulus gazetesi 26 Mart 1950 tarihli baskısında İsmet İnönü’nün altı okun anayasadan çıkartılabileceğine ilişkin şu söylemlerine yer veriyordu: "Halk Partili vatandaşlarıma söyleyeyim ki, bizim inandığımız altı oklu prensiplerin anayasadan çıkarılması tabii olacaktır. Biz, Halk Partili olarak altıoklu prensiplerimizi vatandaşlarımıza beğendirmeye çalışmakta devam edeceğiz. Bu suretle, diğer siyasi partilere karşı kendi prensiplerimizi anayasa ile imtiyazlı bir mevkie koymuş ol(mayacağız)."

DP’nin CHP iktidarı döneminde sıklıkla kullandığı “Kalkınan Türkiye” söylemini CHP, 14 Mayıs 1950 seçimleri öncesinde kullanmış bu yöndeki haberler CHP’nin yarı resmi yayın organı olan Ulus gazetesinde yer almıştır. 1 Ocak 1950 tarihli "Memlekette traktör sayısı 3 bini buldu", 4 Ocak 1950 tarihli "Bu yılkı şeker istihsali 134 bin etrafında bir miktar ile bütün rekorların üstündedir", 13 Ocak 1950 tarihli "Bu yıl hariçten şeker alınmayacak. 134.859 ton olan istihsalimiz memleket ihtiyacını karşılayacak haddedir" tarihinde Ulus’ta yayınlanan haberler bunlardan bazılarıdır.

O DÖNEMİN DE ANKETÇİSİ VAR

1 Mayıs 1950 tarihli Vatan gazetesinde seçime ilişkin Platform Anketi’nin yapan Burhan Arpad “Vatandaş neler arzu ediyor?” başlıklı yazısında şu satırları yazıyordu:
“İstanbullular arasında yaptığımız ankete 5 vatandaşın cevabı ile devam ediyoruz. Bir memur söylüyor: ‘Bu memleketi iktisaden yıkan şey, Devletçiliktir’”
Demokrat Parti’nin seçim beyannamesine ilişkin 3 Mayıs 1950’de Vatan gazetesinde yer alan Sabahattin Sönmez imzalı haber şöyleydi:
“Demokrat Partinin seçim beyannamesi / Çalışmalar son şeklini aldı / Parti beyannamesinde iktisadi meseleler inceleniyor / Demokrat Partinin seçim beyannamesi üzerindeki çalışmalar bitmiş ve son şeklini almış gibidir. Parti başkanı Celâl Bayar bir iki güne kadar şehrimize döndükten sonra beyanname üzerinde nihai rötuşların yapılması ve matbuata verilmesi muhtemeldir. Beyannamenin hazırlanmasını müteakip Adnan Menderes bu sabah tayyare ile İzmir’e hareket etmiştir.
Demokrat Parti beyannamesinde bilhassa iktisadi meseleler üzerinde durulduğu ve bu mevzuda iktidarın müsbet şekilde tenkid edildiği, bugünkü iktisadi gidişin ölçüsüzlüğünün, hedefsizliğinin, verimsizliğinin belirtildiği, hususi teşebbüs sahiplerine tam bir emniyet telkin edilemediğinin izah olunduğu tahmin edilmektedir.”
7 Mayıs 1950 tarihli Vatan gazetesinde “Celâl Bayar, dün Diyarbakır ve Elazığ’da konuştu” manşetiyle yayınlanan haberde şu satırlara yer veriliyordu:
“D.P. Başkanı eski hataların unutulacağını, istikbal için teminat istediğini söyledi / Bayar, hükûmetin iktısadi siyasetini şiddetle tenkid etti / Demokrat Parti başkanı Celâl Bayar, bugün muazzam bir kalabalık önünde çok mühim bir konuşma yapmıştır. Bayar, Diyarbakırın tarih ve kültür hayatımızdaki ehemmiyetini belirtmiş, memleket evlâtları arasında şarklı ve garplı farkı bulunmadığını anlatmış, Diyarbakırın kültür bakımından geri kaldığını, halbuki Atatürkün son arzuları arasında doğuda bir üniversite kurulması bulunduğunu ve Demokrat Partinin şarkta bir üniversite kurmak kararında olduğunu söylemiştir.
Bayar, Diyarbakırda bir kısım vatandaşların topraksız olduklarını, bazı vatandaşların mülkiyet haklarının karmakarışık hale geldiğini, Demokrat partinin adalet esasına dayanarak bu meseleyi halletmek azminde olduğunu anlatmıştır. Bundan sonra hayat pahalılığına, bütçenin tevazününe temas eden Bayar, borcumuzun iki milyarı geçtiğini, istihsal artmadığı için vatandaş gelirlerinin yükseltilemediğini, hükümetin sadece vergileri yükseltmek yoluna gittiğini izah etmiş, bugünkü iktidarın on senede on bir İktısat ve Ticaret Vekili değiştirdiğini söylemiştir”

İKTİSADİ ELEŞTİRİLER

Görüldüğü gibi DP seçim beyannamesinde ekonomik yönden CHP’ye yükleniyordu. Ağırlıklı olarak köylü ve çiftçiye yönelik olarak düzenlenen CHP’nin seçim broşüründe istatistiki bilgiler öne çıkarılmıştı. Buna göre:
“Karayollarının uzunluğu 1923 yılında 18.335 km iken, 1950’de 43.500 km’ye yükselmişti. Köprülerin uzunluğu da, aynı yıllarda 14.250 metreden 16.395 metreye çıkmıştı. Bu yıllarda 3.645 km demiryolu inşa edilmişti. 1950 yılına gelindiğinde ülkede toplam 305.000 kilovat saat kapasitede elektrik santrali vardı.
1923 yılında sadece İstanbul, İzmir ve Tarsus’ta elektrik varken; 1950 yılına gelindiğinde artık 217 kent, kasaba ve köyde elektrik vardı. 1923 yılında sadece 23.000 tonilotoluk 26 gemi varken; bu sayı, 1950 yılında özel girişimin elinde bulunan 155.000 tonilotoluk 70 ve devletin elinde bulunan 205.000 tonilotoluk 56 gemiye yükselmişti.

Bu arada, 15 il arasında uçak seferi bulunuyordu. Telgraf hatlarının uzunluğu ise, aynı yıllar içinde 27.000 kilometreden 31.687 kilometreye çıkmıştı. Haberleşme alanındaki bir başka gelişmeye gelince; 158 kent ve kasabada, on dört tanesi otomatik olmak üzere, telefon bulunuyordu. Telefon abonelerinin sayısı 12.500’den 61.645’e yükselmişti. Kentler arası telefon hattı uzunluğu ise, 16.661 kilometre idi ve 408 kent ve kasabayı birbirine bağlıyordu.”

AZINLIKLARA YÖNELİK PROPAGANDA

Halk Partisi gayrımüslim vatandaşlar arasında kesif bir faaliyet göstermekte!
Seçim yarışına mevzubahis olan konu elbette sadece ekonomi konusundaki propaganda çatışmaları değildi.

Azınlıklara yönelik olarak CHP’nin tutumunu eleştiren DP yanlısı Vatan gazetesi “C.H.P. nin ekalliyetler içinde propagandası” başlıklı haberinde 3 Mayıs 1950’deki baskısında şu satırlara yer veriyordu:
“İktidar partisi her türlü fırsat ve vasıtadan istifade etmeğe çalışıyor / Halk Partisi şehrimizde seçimi kendi lehine neticelendirebilmek için her türlü fırsat ve vasıtadan istifade etmeğe çalışmaktadır. Bu cümleden olmak üzere, Halk Partisi gayrımüslim vatandaşlar arasında da kesif bir faaliyet göstermekte ve bu vatandaşlarımızın kendi adaylarına rey vermesini temine çalışmaktadır. “

Burada, 1955 yılındaki 6/7 Eylül olayları ve 1964’te Rumların sınır dışı edildiği olaylardan önceki bir tarih olan 14 Mayıs 1950 seçimlerinde de azınlıkların kayda değer bir oy potansiyeli olduğunu hatırlatmak gerekir.

14 MAYIS 1950 GÜNÜ TÜRK BASINININ HALİ PÜR MELÂLİ

Ve CHP’nin iktidarda iken katıldığı son seçim olan 1950 seçimleri için beklenen gün gelmişti. 14 Mayıs 1950’de gazetelere baktığımızda öne çıkan başlıklar şöyleydi:
Vatan; Seçimler Bugün Yapılıyor / Bütün yurtta seçmen adedi 9 milyona yaklaşıyor / Büyük imtihan günü / Türk Milletinin siyasî olgunluğu / Bugünkü seçimlerde cihana ilân edilecek

Vakit; Tarihimizde çok mühim bir gün yaşıyoruz / Vatandaş! Oy’unu kullan / Seçim günü / Seçimler bu sabah saat 8 de başladı / Seçimlerin sükûn ve emniyet içinde cereyanını temin için her türlü emniyet tedbiri alındı
Cumhuriyet; Yurdda Genel Seçim Bugün Yapılıyor / İstanbulda neticenin bu gece yarısı alınması muhtemel / Seçim neticelerini radyo ilân edecek
Hürriyet; Bugün Yurtta Seçim Yapılıyor / Neticelerin bu gece yarısına doğru belli olması bekleniyor / Seçimlerin emniyet ve sükûn içinde cereyan etmesi için alâkalı makamlar icap eden her türlü tedbiri aldılar
Son Posta; Seçimler hayırlı ve mübarek olsun / Bugün 9 milyon Türk vatandaşı reyini kullanacak /  Milletimizin asaletine ve gayemizin azametine uygun seçim yapacağız / İstanbul İl Seçim Kurulunun tebliği
Son Telgraf; Türk Tarihinin Büyük Bir Günü / Bugün bütün yurtta 9 milyon vatandaş reyini kullanacak / Seçimlerin emniyet içinde cereyanı için her türlü tedbir alındı / Seçim ve Vatandaş / Sinemalar ve bütün eğlence yerleri bugün saat 8-17 arası kapalı bulunacak
Ulus; Seçimler bugün yapılıyor / Vatandaşlar huzur ve sükûn içinde oylarını kullanacaklar / Bugünün parolası şudur: Kanun içinde sonsuz seçim hürriyeti, kanun dışında hiçbir şey! / Oylar sabah 8 den akşam 17 e kadar atılacak / Sayın seçmenlere: Oy pusulalarına adınızı yazmayınız

D. P. KAHİR EKSERİYETLE KAZANDI

Seçimlerin yapıldığı 14 Mayıs’ın akabindeki günlerde Türk basınında öne çıkan manşetlerden bazıları şöyleydi:
Ulus; 15 Mayıs, Seçimler bütün yurtta sükûnetle sona erdi / Bazı illerde C.H. Partisi bazılarında D.P. kazanıyor / İstanbulda seçmenlere baskı yapmak istediler
16 Mayıs, C.H.P. iktidarı devrediyor / Son ve kati neticeler bugün anlaşılacak / Dr. Sadi Irmak’ın demeci: Seçimler tam bir sürpriz olmuştur
17 Mayıs, Türkiye seçimlerinde İsmet İnönü’nün şeref payı çok büyüktür / D.P. 419 C.H.P 67 üyelik aldı
18 Mayıs, Seçimler bütün dünyada büyük akisler uyandırdı / Demokrasi yolunda en ileri adımı İnönü attırmıştır
Hürriyet; 15 Mayıs, Seçim dün yapıldı / CHP neticeden yana bedbin görünüyor
16 Mayıs, Bakanlar otomobillerini kullanmaz, makamlarına da gitmez oldular
17 Mayıs, Bütün Batı gazeteleri demokrasimizi övüyor
Cumhuriyet; 15 Mayıs, Seçim tam bir sükûn içinde geçti, iştirak nisbeti bütün tahminleri aştı / Kat’i neticeler bugün belli olacak, geceyarısından sonra muhtelif illerden aldığımız haberlere göre Demokratlar ileridedir
Son Posta; 15 Mayıs, Seçim sükûn ve vakar içinde geçti / İştirak nisbeti bir rekor teşkil ediyor, Hastalar, malûller, ihtiyar nineler ve gebe kadınlar da oylarını kullandılar / Ankara tarihi bir gün yaşadı / Bütün illerde alınan neticeler Demokrat Parti adaylarının kazandıklarını göstermektedir
16 Mayıs, Millet idaresi 4 yıl gecikme ile tecelli etti / D.P. kahir ekseriyetle kazandı / Amerika Dışişleri Bakanlığının görüşü: Türkiyede seçimlerin neticesi demokrasi gelişmesinin nişanesidir / C.H.P. Şeflerinin çoğu seçilmedi
Son Telgraf; 15 Mayıs, Türk Milleti Dün Oy’unu verdi / Dün şehrimizde ve bütün memlekette seçim tam bir sükun içinde yapıldı, seçimin cereyanından partiler memnun!
16 Mayıs, Seçimleri Demokrat Parti Kazandı / D. Parti iktidarda
Vakit; 15 Mayıs, Genel Seçimler dün yapıldı; netice henüz belli değil / Saat 2,30 da Halk Partisine gelen malûmata göre C.H.P. diğer partilerden üçte iki ilerde / Şehrimizde seçimler intizam içinde geçti / Seçimlere iştirak nisbeti her yerde yüksek
16 Mayıs, Demokrat Parti 36 ilde tam liste halinde kazandı / Seçimler nasıl karşılandı? İzmir C.H.P. Başkanı C.H.P. Bölge Müfettişi ne diyorlar?
17 Mayıs, İnönü-C.Bayar mülâkatı / Demokrat Parti Başkanı, Meclisin toplanmasından önce Hükûmet kurmak için vaktin dar olduğunu söyliyerek itizar etti / Zaferden farksız bir mağlubiyet
18 Mayıs, İstanbul milletvekillerine mazbataları verildi / Bayar, Parti Başkanı kalmak istiyor

Vatan; 15 Mayıs, Türk milleti büyük seçim imtihanını şerefle geçirdi / Demokrat Parti bütün yurtta büyük farkla başta geliyor / Afyon, Rize, Seyhan, Bilecik, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Zonguldak’ta Demokrat Parti kazandı / Son vaziyete göre, Demokrat Parti ekseriyeti almış gibidir / Demokrat Parti İstanbul, İzmir, Eskişehir, Kocaeli, Trabzon, Antalya ve Sıvasta büyük farkla ileride / Ahmet Emin Yalman: Yeni bir istikbalin eşiğinde / Huzur ve emniyet içinde bir seçim / İstanbulda seçim: İştirâk nisbetinin yüzde85 olduğu tahmin ediliyor / Seçimlerden herkes memnun
16 Mayıs, DP kahir ekseriyetle kazandı / En son gelen haberlere göre, Demokrat Parti’nin memleketin muhtelif vilayetlerinde şimdiye kadar kazandığı milletvekili sayısı 390 a yaklaşıyor / Ankaradaki şayialara göre Günaltay kabinesi istifa etmek üzere bulunuyor / D.P. Başkanının muvakkat bir kabine kuracağı söyleniyor / İnönü’nün Malatya’dan seçilip seçilemediği henüz belli olmadı
17 Mayıs, Demokrat Parti yeni Mecliste 434 milletvekilliği aldı / Celâl Bayar’ın Cumhurbaşkanı seçilmesi kuvvetle muhtemel / Ankaradaki söylentilere göre kabineyi F.Köprülü veya A.Menderes kuracak / Bayar İnönü ile görüştü / İnönü Malatya’da seçildi / Demokrat Parti İstanbulda 27 miletvekilliği kazandı
18 Mayıs; Seçim neticesinin dünyadaki akisleri: Türkiyenin hariçteki itibarı çok yükseldi / ABD Dışişleri Bakanlığı bir tebliğ neşretti.